Experientiële Psychosociale therapie; ‘Verbondenheid en Autonomie’.

(overgenomen van het Kempler Instituut Nederland)
Aan bijna ieder menselijk streven liggen twee basisbehoeften ten grondslag. In de eerste plaats de behoefte om van betekenis te zijn voor (belangrijke) anderen, de behoefte om coöperatief te zijn en voor de ander te zorgen (behoefte aan verbondenheid). In de tweede plaats de behoefte om de eigen mogelijkheden te realiseren, de eigen behoeften te bevredigen en goed voor zichzelf te zorgen (behoefte aan autonomie).
De opgave waarvoor mensen zich gesteld zien is om beide behoeften te realiseren en ze te
integreren: om binnen het zorgen voor de ander ook op te komen voor de eigen belangen.
Dit is geen gemakkelijke opgave, want waar wij behoefte aan hebben strookt niet altijd met wat anderen, die belangrijk voor ons zijn, van ons verwachten of met wat wij van onszelf verwachten. Wanneer wij niet in staat zijn dit conflict, dat zich zowel in onszelf als tussen ons en anderen af kan spelen, op een bevredigende wijze naar buiten te brengen en op te lossen, staan wij voor de vraag hoe wij nu nog zorg kunnen dragen voor onszelf en tegelijkertijd een goede relatie met de ander kunnen onderhouden. Dit dilemma vormt de kern van alle problemen en symptomen waarmee mensen in therapie komen; aan vrijwel alle symptomen ligt dit onopgelost persoonlijk conflict ten grondslag.

De Experientiële Psychosociale therapie berust zoals de naam al aangeeft op twee
uitgangspunten:

1. Het ervaringsgerichte uitgangspunt: het professioneel/persoonlijk interveniëren van de hulp verlener gebaseerd op zijn eigen ervaringen in de hulpverleningsrelatie, waardoor de cliënt vooral leert aan de hand van concrete ervaringen die hij opdoet in de hulpverleningsrelatie.
2. Het psychosociale uitgangspunt: het betrekken van de significante anderen uit de directe leef- of woonomgeving van de cliënt bij de behandeling.

Het gaat er in de hulpverlening niet om de cliënt te vertellen wat hij fout doet, maar hem te leren of te laten ervaren wat hij wel kan doen om zijn problemen aan te pakken. De werkwijze is gericht op het creëren, het doen ontstaan van nieuwe ervaringen, waardoor cliënten al doende nieuwe vaardigheden leren. Dit kunnen al naar gelang het probleem praktische of meer persoonlijke vaardigheden zijn. In onze ogen moet therapie naast persoonlijk ook gewoon en praktisch zijn. Zij werkt op haar best wanneer zij een tijdelijke uitbreiding is van het gewone dagelijkse leven van cliënten, geconcentreerd rond een onopgelost probleem en geïntensiveerd door een meer open en persoonlijk reageren op elkaar. Daarbij gebruiken we wat iedereen, therapeut zowel als cliënt, normaal voorhanden heeft, maar dat we alleen effectief moeten leren gebruiken: woorden die iets zeggen en daden die tellen. Door zelf persoonlijk, praktisch en duidelijk te zijn en alleen adviezen te geven die voor cliënten realistisch en uitvoerbaar zijn, zorgt de therapeut ervoor dat zij binnen de therapie ervaringen opdoen, die zij in hun dagelijks leven ook werkelijk kunnen integreren.

Experientiële Psychosociale therapie behandelt problemen in en met behulp van de context waarin ze zich afspelen. Zij gaat ervan uit dat zowel factoren in het individu (psychische factoren) als factoren uit de omgeving (sociale factoren) van invloed zijn op zowel het ontstaan als het verdwijnen van problemen en dat met name de wisselwerking tussen individu en omgeving daarbij een belangrijke rol speelt. De manier waarop individuele mensen met zichzelf omgaan in relatie tot hun omgeving staat centraal in de behandeling. Deze omgeving kan betrekking hebben op onze meest directe en intieme relaties, zoals die met onze partner en kinderen, maar ook op de meer zakelijke relaties, zoals werkrelaties, relaties met artsen, ziekenhuizen, sociale instellingen enz. In al deze relatievormen kunnen zich moeilijkheden voordoen die door het missen van ervaring en vaardigheden niet overwonnen kunnen worden, waardoor zij tot persoonlijke of relationele problemen van velerlei aard kunnen uitgroeien. Aangezien deze problemen zich altijd tegelijkertijd in het individu en tussen het individu en diens omgeving afspelen, moeten tijdens de behandeling zowel de individuele intropsychische als de relationele en sociale aspecten die de problemen veroorzaken, in stand houden of verergeren worden opgespoord en aangepakt. Ervaringsgerichte Psychosociale Therapie is breder dan relatie- of gezinstherapie in die zin dat het zich niet beperkt tot de problemen die zich voordoen binnen de partner- of gezinsrelatie. Al naar gelang wat nodig is kunnen individuele, relatie en gezinsgesprekken, maar ook Coaching, ondersteuning en dienstverlening plaatsvinden. Bij persoonlijke problemen zullen meestal de partner en bij problemen van kinderen de ouders gevraagd worden aan de behandeling deel te nemen. Allereerst om hun kijk op de zaak te vernemen. Daarnaast om het eigen vermogen tot het bieden van de juiste hulp binnen een relatie of een gezin te herstellen of te versterken. En tenslotte omdat van de meest nabije relaties de meeste motivatie tot actieve steun en hulp is te verwachten, wanneer zij maar weten hoe zij moeten handelen. Bij mensen die alleen zijn zullen in eerste instantie de therapeut (bij individuele therapie) of de groepsleden (in groepstherapie) de relationele context vormen waaruit steun wordt verkregen en de motivatie tot veranderen wordt geput.

Niet elk probleem waarvoor men hulp zoekt dient diepgaand behandeld te worden. Onwetendheid, onkunde en persoonlijke onervarenheid kunnen de reden zijn waarom allerlei sociale en persoonlijke moeilijkheden niet opgelost kunnen worden. Een probleemgerichte aanpak door middel van praktische en concrete aanwijzingen, ondersteuning en begeleiding kan dan voldoende "therapie" zijn.

Voor meer persoonlijke en diepgaande problemen zoals individuele angsten en relatie- en
gezinsproblemen kunnen andere ervaringen en vaardigheden nodig zijn. Ervaringen die ons leren om zowel voor onszelf en onze eigen behoeften op te komen als het belang van anderen niet uit het oog te verliezen. Dat immers zijn de ervaringen die ons leren wie we zelf zijn en wie de ander is en hoe we bevredigender met onszelf en met elkaar om kunnen gaan.
Het is de taak van de therapeut om ervoor te zorgen dat dit gebeurt. Zijn belangrijkste therapeutische "hulpmiddel" is hijzelf. Door zijn persoonlijke ervaringen met cliënten en zijn reacties op wat er tussen hen gebeurt zo direct en open mogelijk te bespreken en daarbij niet voorbij te gaan aan zijn eigen behoeften, is hij een voorbeeld voor zijn cliënten en creëert hij een sfeer waarin het voor hen uitnodigend is om hetzelfde te doen.